Kalîningrad tevî herêmên bi wê ve piştî Şerê Cîhanê yê Duyem tevlî axên Yekîtiya Sovyetan bû. Di roja me îro de Kalîningrad navenda herêma herî rojava ya Rûsyayê ye û sînorên wê qadên din ên Rûsyayê re tune ne. Dîsa jî ev bajarê ku wekî qereqola Rûsya ya li Ewropayê ye, bi dîroka xwe ya Almanî serbilind e û ji bo parastina mirata bavûkalên xwe hewl dide.

Konîgsberg di sala 1255an de ji aliyê şovalyeyên Totonê ve hat damezirandin û di sala 1724an de jî bû xwediyê statuya bajêr.

Ev bajar di jiyana navdewletî ya Ewropayê xwediyê roleke girîng e. Wekî mînak, damezirandina Dukîtiya Prûsyayê, ku dewleta pêşîn a Protestan e, bi vî bajarî re têkildar e. Zanîngeha Konîgsbergê ya ku di sala 1544an de hat avakirin, ji bo meraqdarên zanistî û çandê cihekî navendî ye.

1. ©Sputnik/Igor Zarembo/Dîtina keştiya bixêlî Kruzenshtern ya Rûsî, ku ji Kalîningradê derdikeve rêwitiya xwe
2. ©Sputnik/Igor Zarembo/Dêra Protestanan a ku li Kalînîngradê ji bo bîranîna Şahbûna Luizayê hatiye çêkirin
3. ©Sputnik/Vladimir Fedorenko/'Gundê Masîgiran' li Kalîningradê
4. ©Sputnik/Igor Zarembo/Qismekî qereqola Friedrichsburg li Kalîningradê

Feylesofê mezin Immanuel Kant jiyana xwe bi tevahî li Konîgsbergê derbas kir. Ernst Theodor Amadeus Hoffmann li vir ji dayik bû û perwerdehî dît. Feylesofên wekî Johann Gottfried Herder û Johann Gottlieb Fichte, ku tevkarî li çand û zanistiyê kirine, astrofîzîkvan Friedrich Wilhelm Bessel, awazsaz Richard Wagner, teorîsyena siyasetê Hannah Arendt û gelek kesên din li vir mane û xebitîne.

Li gel vê yeke Konîgsberg di tevahiya dîroka xwe de bi dîroka Rûsyayê re bûye xwediyê têkiliyeke xurt. Petroyê Yekem li vir di warê bingehên topvaniyê de perwerde bû û bi îhtimalekê çavdêriya binyada qereqolên teçhîzatkirî kir, ku ev agahî di dema avakirina bajarê Kronştadtê de gelekî bi kêr hatin. Keybanûya Duyem Yekaterîna, dîrokzan Karamzîn, serfermandar Kutuzov, helbestvanên wekî Jukovskiy, Baratiynskiy, Nekrasov û Mayakovskiy serdana Konigsbergê kirin. Konigsberg di sala 1758an de, di dema Şerê Heft Salan de ji bo çend salan tevlî Împaratoriya Rûsyayê bû.

Lê ne têkiliyên dîrokî yên Konigsbergê, lê pozîsyona wê ya bendera li deryaya Baltikê di aqûbeta wê ya sala 1945an de rola sereke lîst. Di encama Konferansa Potsdamê de qismekî Rojhilatê Prûsyayê, ku di nav axa Almanyayê de bû, radestî Yekîtiya Sovyetan hat kirin û di 4ê Tîrmeha 1946an de navê Konigsbergê wekî Kalîningradê hat guhertin.

©Sputnik/Igor Zarembo/Kehrîbara ji koleksiyona Muzexaneya Kehrîbarê ya li Kalîningradê û fosîlên bihok ên serdema kevn di xwe de dihewîne

Deryayê di heman demê de gencîneya herî girîng diyariyî bajêr kir. Li cîhanê 90 ji sedê rezervên kehrîbarê li peravên herêma Kalîningradê cih digirin. Ji bo reçîneyên ji binê erdê tên derxistin muze û febrîqa hene û herwisa gelek kesên ku kehrîbarê diparêzin û dikin koleksiyon hene. Li nava bajêr jî her cure xemlên kehrîbarê tên dîtin.

Di efsaneya kehrîbarê de li ser Yurate, keça hikumdara deryayan, ku dibe evîndara masîgirekî bi navê Kastitis heye. Bavê bihêrs gava ji evîna keça xwe haydar dibe, bi birûskê wî masîgirî dikuje û keça xwe jî di xerabeyên qesrê yên di binê deryayê de zincîr dike. Ji wê demê heta niha Yurate ji bo evîndarê xwe hêsiran dibarîne û pêlên deryayê jî wan hêsiran wekî kehribar dibin peravên deryayê.

Odeya Kehrîbar a navdar, ku ji aliyê Şah Friedrich Wilhelmê Yekem ve ji bo Petroyê Yekem wekî diyarî hatibû dayîn, li vir derket holê û dîsa bêyî şopekê bihele li vir wenda bû. Di dema Şerê Cîhanê yê Duyem de ev odeya ji aliye artêşa Almanî ve ji gundê Tsarskoe yê li herêma Saint Petersburgê hat derxistin û disa ew birin Rojhilatê Prusyayê. Ode herî dawiyê di meha Rêbendana 1945an de li Qesra Qraliyet a Konigsbergê hat dîtin û ji wê demê û vir ve nayê dîtin.

Li Kalîningradê cihê ku herî hêjayî dîtinê ye, avahiya Katedralê ye. Cara pêşîn di belgenameyên sala 1333yan de behsa vê avahiyê tê kirin, di 1380yan de jî înşeata katedrale dest pê dike. Di dema Şerê Cîhanê yê Duyem de avahî rastî zirareke mezin tê. Hemû tiştên di hundirê wê de wenda dibin, tene dîwarên wê dimînin. Dêr demeke dirêj di rewşeke xerab de bû lê di sala 1992yan de dest bi restorasyona wê hat kirin.

Îro di katedralê de muzeyek heye, ku derfeta nasîna dîroka bajêr dide û tê de koleksiyoneke ji pereyên hesin û kaxez hatiye çêkirin û pirtûkxaneyeke darîn heye. Di heman demê de li vir yek ji organên herî mezin ên Rûsya û Ewropayê jî heye. Kesên kêfa wan ji muzîkên klasik û îlahî re tên, divê teqez biçin serdana konserên tematîk ên li vir. Dîsa li vir li ber dîwarên katedralê gora Immanuel Kant, li kêleka mîhrabê jî hikûmdarên Binemala Hohenzollern ku Prusya bi rêve birine, hatine veşartin.

1. ©Sputnik/Igor Zarembo/Avahiya Katedralê ji aliyê çemê Pregolya li Kalîningradê
2. ©Sputnik/Igor Zarembo/Avahiya Katedralê li herêma dîrokî ya Kneiphofê li Kalîningradê
3. ©Sputnik/Igor Zarembo/Qubbeya avahiya Katedralê, ku ji aliyê parka peykeran a aîdê nîvê duyem ê sedsala 20an li girava Kant a Kalîningradê ve tê xuyakirin
4. ©Sputnik/Igor Zarembo/Saeta lêder a sêalî ya avahiya Katedralê li Kalîningradê

Muzexaneya Okyanûsê ya Cîhanê him ji bo zarokan him jî ji bo kesên kamilbûyî gelekî balkêş e. Li vir maketên keştiyan, nexşeyên deryayê, kifşên li ser erdnîgariyê û tiştên di derbarê arkeolojî û masîgiriyê de tên pêşandan. Ya herî girîng jî ew e ku kesên serdanê dikin tenê tiştên li paş camê nabînin, keştiyên rasteqîn yên ku him derveyî wan him jî hundirê wan xuya dike hene.

Di nava keştiyên li muzexaneyê de keştiya Vityaz jî heye, ku ew keştî rêya bi qasî 800.000 mîl çûye, ji bo xebatên gelek zanyarên ji 20 welatan wekî ofîsê tê bikaranîn û mazûvaniya lêkolînerên wekî Thor Heyerdahl û Jacques-Yves Cousteau kiriye. Muzexane herwisa derfetê dide ku mirov têkeve nava noqaveke şer a B-413an. Ev noqav tenê ew noqav e ku berê serdema noqavên nukleerî ji hêzên deryayî yên Rûsyayê hatiye derxistin û li Rûsyayê maye.

1. ©Sputnik/Igor Zarembo/Maketên romorkor ên li Muzexaneya Okyanûsa Cîhanê ya li Kalîningradê hat pêşendan û di pêşbirka modelkirina keştiyan a cîhanê de hatin pêşkeşkirin
2. ©Sputnik/Igor Zarembo/Avahiya Muzexane ya Okyanûsa Cîhanê ya li Kalîningradê
3. ©Sputnik/Igor Zarembo/Serdêr li avahiya nû ya Muzexaneya Okyanûs a Cîhanê pêşandana bi navê 'Kûrahî'yê lêdikolin

30 deqeyan dûrî Kalîningradê Dirêjika Kuronê heye, ku ji bajarê Zelenogradsk ê Rûsyayê dest pê dike û li ber perava Deryaya Baltikê heta bajarê Klaipėda yê Lîtvanyayê dirêj dibe. Dirêjahiya vî Zimanî nêzikî 100 kîlomitroyan e. Li van deran girên ji qûmê li kêleka daristanên çeman cih digirin û him di nav ava şor a Deryaya Baltikê de him jî di nav ava şêrîn a Kendava Kuronê de derfeta avjeniyê heye. Di serdema koçkirinê de her roj nêzikî milyonek çûk di ser Dirêjika Kuronê re difirin. Dirêjika Kuronê di sala 2000an de ket lîsteya Mîrata Cîhanê ya UNESCOyê.

1. ©Sputnik/Alexander Zinoviev/Girê Efa ji platforma temaşeyê ya li parka neteweyî ya Zimanê Kuronê
2. ©Sputnik/Igor Zarembo/'Daristanê direqise' di Zimanê Kuron de
3. ©Sputnik/Igor Zarembo/Li parka neteweyî ya Zimanê Dirêjika roviyê hov

Gera li kolanên Kalîningradê gelekî xweş e, ji ber ku mîmariya bajêr senteza raborî û îro ye, ku mirov ecêbmayî dihêle. Şêniyên bajêr deriyê mein ê ketina bajêri gelek berhemên ji dîroka Ewropayê mane, wekî qesr, dêr û katedralan bi baldarî diparêzin.

Herwisa Kalîningrad bajarekî gelekî keskayî ye û li hin cihên wê nebatên egzotik hene. Darên ixlamûrê, darên sor, darên çinaran, gurganan, kestaneyan û gûzan ji bo xemilandina qadên vekirî yên li bajêr ji hemû cîhanê hatine komkirin.

Kalîningrad di lîsteya bajarên sereke yên ku pêşbirkên şampiyoniya futbolê lê tên lîstin de cih nagire, li vir di rojên 16, 22, 25 û 25ê Tîmerhê de tene pêşbirkên bêjandin ên 4 koman dê were lidarxistin lê stadyuma wê dikare 35 hezar kesan bihewîne.

Stadyûm li grava Oktyabrskiyê ye. Li gorî projeyê piştî bidawîbûna şampiyoniya cîhanê dibe ku 10 hezar qoltix were rakirin. Li ser stadyûmê banê ku vedibe û tê girtin dê neyê çêkirin û tenê li gorî qaîdeyên FIFAyê stare dê werin çêkirin. Piştî şampiyoniya cîhanê bi dawî bibe ev stadyûm dê ji aliye klûba Baltik a herêmî ve were bikaranîn. Stadyûma nû dê xwediyê gelek fonksiyonan be û li wir ligel pêşbirkên futbolê di warê beşên din ên werşîzê de jî dê pêşbirk werin lidarxistin û konser werin dayîn. Li Kalîningradê niha tenê stadyûmek heye, ku ew jî di sala 1892yan hatiye çêkirin û dikare 16 hezar kesan bihewîne.

Pêşbirkên şampiyoniya cîhanê yên dê werin lidarxistin, sazkirina derdora grava Oktyabrskiy a ku bi salan e ji rêveberiya herêmî bê par e teşwîq kir. Li gorî projeyê li derdora stadyûmê dê herêmeke mezin were avakirin, ku dê li wê herêmê park, pesareya keştiyan û rêyên li perava çemê Pregolyayê cih bigirin.

Bi balafirê: Rêwitiya bi balafirê tenê 2 saetan diajo û di vê rewşê de mercê vîzegirtinê tune ye. Ev alternatîf him ji bo Rûsan him jî ji bo biyaniyên ku dixwazin Kûpaya Cîhanê ya FIFA-2018an temaşe bikin, wekî rêya herî maqûl tê dîtin.

Bi trênê: Her çiqas bi awayekî transît be jî divê vîzeya welatên ji endamên Peymana Shengenê hebe. Ji ber ku herêma Kalîningrad ne cîranê herêmên din ên Rûsyayê ye, cîranê welatên Letonya û Polonya yên endamên YE ye. Rêwitiya trênê ya ji Moskowê heta Kalîningradê nêzikî 24 saetan diajo.